الأوضاع الاجتماعية في لواء معان/ الأردن، عام 1962م من خلال تقريري اللجنة التوجيهية لإغاثة وتحسين الخدمات في اللواء الجنوبي
DOI:
https://doi.org/10.35516/jjha.v18i2.1173الكلمات المفتاحية:
الحسين، لواء معان، وصفي التل، معونة الجنوب، مشروع الوحدات السكنية، التعليمالملخص
هدف هذا البحث إلى التعريف باللجنة التوجيهية لإغاثة وتحسين الخدمات في اللواء الجنوبي، التي شكَّلتها حكومة وصفي التل في 17/3/1962م من وكلاء وزارات: الداخلية، والصحة، والزراعة، والشؤون الاجتماعية، بالإضافة إلى قائد اللواء العسكري في معان؛ لتعرُّف المشكلات التي يعانيها سكان هذا اللواء، والمساعدات والمشاريع اللازمة التي يحتاجونها؛ لذلك زار أعضاؤها لواء معان في 19/3/1962م، ورفعوا تقريرين إلى رئيس الوزراء وصفي التل: الأول في 24/3/1962م، والثاني بتاريخ 27/3/1962م تضمنا معلومات عن الأوضاع الاجتماعية في لواء معان. ويحاول هذا البحث إبرازها، خاصة فيما يتعلق بالعشائر التي تقطن قرى لواء معان، ومصادر دخلها وأوضاعها المادية، والاقتراحات التي وضعتها اللجنة التوجيهية لتحسينها، والمساعدات التي قدَّمتها الحكومة الجمعيات الخيرية الأمريكية لسكان لواء معان بِوَصفِها معونةً الجنوب ورأي اللجنة التوجيهية فيها، والحديث كذلك عن مشروع الوحدات السكنية ورأي اللجنة التوجيهية فيها، وموقف الحكومة من رأي اللجنة في المشروع، وبيان أبرز مطالب سكان لواء معان من اللجنة التوجيهية في الجانب التعليمي. وخلص البحث إلى: أهمية تقريري أعضاء اللجنة التوجيهية في دراسة الأوضاع الاجتماعية في لواء معان، وأن تشكيل اللجنة التوجيهية لإغاثة الخدمات وتحسينها في اللواء الجنوبي كشف عن حرص حكومة وصفي التل على دراسة المشكلات على أرض الواقع ووضع الحلول المناسبة لها بما يعود بالخير والنفع على المواطنين، وأن من أسباب عدم استقرار أغلب سكان هذا اللواء عدم ملكيتهم للأراضي الزراعية وعدم وجود مشاريع تشغيلية تدفعهم إلى الاستقرار.
المراجع
Abū Khūṣah, Aḥmad (1943); al-ʻAshāʼir al-Urdunīyah wa-al-Filasṭīnīyah wa-Washāʼij al-Qurbā baynahā, ʻAmmān: No publisher.
al-Ashqar, Muḥammad Aḥmad (1994); Athar al-Musāʻadāt al-Amrīkīyah fī al-Siyāsah al-Khārijīyah al-Urdunīyah 1957-1991 A.D., unpublished M.A thesis, University of Jordan.
al-ʻAbbādī, Aḥmad ʻUwaydī (1984); Muqadimah li-Dirāsat al-ʻAshāʼir al-Urdunīyah: Dirāsah Taḥlīlīyah wa-Taṭbīqīyah min ʻĀm 1921-1984, ʻAmmān: Dāʼirat al-Thaqāfah wa-al-Funūn.
ʻAbd al-Qādir, Ḥasan; Abū Ḥumūd, Qasṭandī Naqūlā; Ghoushah, ‘Ādil Shaḥādah; al-Siriānī, Muḥammad Maḥmoŭd (1973); Asmāʼ al-Mawāqiʻ al-Jughyrāfīyah fī al-Urdunn wa-Filasṭīn, ʻAmmān: Manshūrāt al-Lajnah al-Urdunīyah lil-Taʻrīb wa-al-Tarjamah wa-al-Nashr.
ʻUbaydāt, Shafīq (2011); al-Injāzāt wa-al-Ṣuʻūbāt: Kutub al-taklīf al-sāmī li-ḥukūmāt al-maghfūr la-hu al-Ḥusayn ibn Ṭalāl, ʻAmmān, Maṭābiʻ al-Dustūr al-Tijārīyah.
Banī Yūnus, Maʼmūn (2011); “al-Ḥayāh al-Iqtiṣādīyah wa-al-Ijtimāʻīyah fī al-ʻAqabah 1864-1925 A.D.”. Dawrīyat Kān al-Tārīkhīyah, Year 4, Tishrīn al-Thānī 13, pp. 8-20.
Benderman, Harold and Newfeld, E. (1987); “Mennonite Central Committee (International)”. GAMEO
al-Budūr, Sihām Aḥmad (2014); al-Ḥayāh al-Ijtimāʻīyah fī Liwāʼ Maʻān 1924-1964 Dirāsah Wathāʻiqīyah, unpublished M.A thesis, Mu’tah University.
al-Buṭṭūsh, Zaynab (2004); Tārīkh Qaḍāʼ al-ʻAqabah (1306-1343 A.H./ 1892-1924 A.D.), unpublished M.A thesis, Muʼtah University.
Dāʼirat al-Iḥṣāʼāt al-ʻĀmmah (1964); al-Taʻdād al-ʻĀm al-Awwal lil-Sukkān wa-al-Masākin 18 Tishrīn al-Thānī 1961, ʻAmmān: Maṭbaʻat Dāʼirat al-Iḥṣāʼāt al-ʻĀmmah, vol. 2. May.
al-Dawāyimah, Aḥmad Abū Farwah (2012); Mawsūʻat al-Mudun wa-al-Qurā al-Urdunīyah, edited and reviewed by Jamāl al-Nawāfiʻah and Muḥammad al-Qabīlāt, ʻAmmān: Wizārat al-Thaqāfah.
al-Hinīdī, Muḥammad Ibrāhīm (1965); “Taqrīr al-Mamlakah al-Urdunīyah al-Hāshimīyah ʻan Nashāṭuhā fī Riʻāyat al-Badw wa-Taḥḍīrihim wa-Tawṭīnihim”. al-Muʾtamar al-Tāsiʻ li-Khubarāʼ al-Shuʼūn al-Ijtimāʻīyah wa-al-ʻAmal, Jerusalem, al-Mamlakah al-Urdunīyah al-Hāshimīyah, 8-13 May.
al-Ḥūrānī, Hānī; Abū Rummān, Ḥusayn; al-Ṭuwaysī, Bāsim; al-Sūf, Nabīlah; Nāṣir, Lamīs; Abū Raṣā‘, ‘Umar; al-‘Ulān, Bājis; Ṭāhir, Ṣalāḥ al-Dīn; Basūnī, Ḥasan (2006); Dalīl Munaẓẓamāt al-Mujtamaʻ al-Madanī fī al-Urdun, Ishrāf wa-Taqdīm Hānī al-Ḥūrānī, Ḥusayn Abū Rummān ed., ʻAmmān: Dār Sindibād lil-Nashr.
al-Jarīdah al-Rasmīyah (1957); No. 1339.
al-Jarīdah al-Rasmīyah (1958); No. 1378.
al-Jarīdah al-Rasmīyah (1962); No. 1627.
al-Jarīdah al-Rasmīyah (1957); No. 1339.
Jarīdat al-Manār (1962); No. 543.
al-Jāzī, Muḥammad (2009); Bādīyat Janūb al-Urdun, Dirāsah Sūsiyūlūjīyah Iqtiṣādīyah 1921-1946, ʻAmmān: Dār Kunūz al-Maʻrifah al-ʻIlmīyah lil-Nashir wa-al-Tawzīʻ.
al-Jāzī, Anwar Dibshī (2015); Bādiyat Maʻān 1925-1975 A.D., unpublished M.A thesis, Muʼtah University.
al-Majlis al-Qawmī lil-Takhṭīṭ (no date); Barnāmaj al-Sanawāt al-Sabaʿ lil-Tanmiyah al-Iqtiṣādīyah 1964-1970 A.D., al-Majlis al-Qawmī lil-Takhṭīṭ, ʻAmmān.
al-Majlis al-Qawmī lil-Takhṭīṭ (no date); Khiṭṭat al-Tanmīyah al-Khamsīyah 1976-1980A.D., ʻAmmān.
Mulḥaq al-Jarīdah al-Rasmīyah (30 Dec. 1962); Muḏakkarāt wa-Munāqashāt Majlis al-Ummah al-Urdunī al-Sābiʻ, no. 4, al-Jild 7.
al-Ṭayyīb, Muḥammad Sulaymān (1997); “Mawsūʻat al-Qabāʼil al-ʻArabīyah”. Buḥūth Maydānīyah wa-Tārīkhīyah, Cairo: Dār al-Fikr al-ʻArabī, vol. 1, Part 1.
al-Wākid, Fandī Aḥmad and al-Sharʻah, Ibrāhīm Fāʻūr (2022); “Juhūd Muʼassasāt al-Dawlah al-Urdunīyah fī Tanmiyat Qiṭāʻay al-Zirāʻah wa-al-Miyāh bayna ʻĀmay 1950-1967 Dirāsah Tārīkhīyah Wathāʼiqīyah”. Majallat al-Jāmiʻah al-Islāmīyah bi-Ghazzah, Silsilat al-Dirāsāt al-Insānīyah, vol. 30, no. 3.
Wathīqah Ḥukūmīyah (12/7/1954); no. 13/3/12/185, Kitāb min Wazīr al-Mālīyah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (26/4/1955); no. 30/1/9/98, Qarār al-Lajnah al-Wizārīyah Raqm (2).
Wathīqah Ḥukūmīyah (2/12/1957); no. 17/12/1/312, Balāgh min Wazīr al-Dākhilīyah Raqm (151).
Wathīqah Ḥukūmīyah (19/8/1959); no. 30/2/7/74 Kitāb min Raʾīs Lajnit al-Isʻāf al-Markazīyah ilā Muḥāfiẓ … Mutaṣarrif Liwāʼ… Qāʼim-Maqām al-Kūrah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (11/1/1960); no. 30/2/7/141, Kitāb min Qāʼim-Maqām al-Kūrah Ilā Raʾīs Lajnit al-Isʻāf al-Markazīyah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (26/6/1960); no. 30/1/4/217 Kitāb min Raʾīs Lajnat al-Isʻāf al-Markazīyah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (22/9/1960); no. 30/1/4/211 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Wazīr al-Iqtiṣād al-Waṭanī - Maktab al-Tamwīn.
Wathīqah Ḥukūmīyah (12/10/1960); no. 30/2/2/59 Kitāb min al-Mudīr al-‘Ām li-Maktab al-Tamwīn wa-Murāqabat al-As‘ār ilā Murāqib al-Tamwīn wa-As‘ār Irbid.
Wathīqah Ḥukūmīyah (23/11/1960); no. 30/2/2/84 Barnāmaj Tawzīʻ Ḥubūb al-Hibah al-Amrīkīyah ʻalā Liwāʼ al-Kūrah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (9/2/1961); no. 30/1/14/6 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (5/2/1961); no. 30/1/16/1-2 Kitāb min al-Khabīr al-Zirāʻī ilā Ra’īs Majlis al-Iʻmār.
Wathīqah Ḥukūmīyah (5/2/1961); no. 30/1/13/120 Kitāb min Ra’īs al-Wuzarā’ ilā Mudīr al-Bank al-‘Arabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (5/2/1961); no. 30/1/13/139 Kitāb min Wazīr al-Shu’ūn al-Ijtimā‘īyah Zirāʻī ilā Raʾīs al-Wuzarā’.
Wathīqah Ḥukūmīyah (5/2/1961); no. 30/1/13/141 Kitāb min Wazīr al-Shu’ūn al-Ijtimā‘īyah ilā Raʾīs al-Wuzarā’.
Wathīqah Ḥukūmīyah (6/2/1961); no. 30/1/13/152 Shīk al-Bank al-ʻArabī li-Ḥisāb Maʻūnat al-Janūb.
Wathīqah Ḥukūmīyah (6/2/1961); no. 30/1/13/163 Shīk al-Bank al-ʻArabī li-ḥisāb Maʻūnat al-Janūb.
Wathīqah Ḥukūmīyah (6/2/1961); no.30/1/13/164 Shīk al-Bank al-ʻArabī li-Ḥisāb Maʻūnat al-Janūb.
Wathīqah Ḥukūmīyah (6/2/1961); no.30/1/13/165 Shīk al-Bank al-ʻArabī li-Ḥisāb Maʻūnat al-Janūb.
Wathīqah Ḥukūmīyah (6/2/1961); no. 30/1/4/176 Kitāb min Mudīr al-Bank al-ʻArabī ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (8/2/1961); no. 30/1/13/143 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (8/2/1961); no. 30/1/13/145 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (8/2/1961); no. 30/1/13/156 Shīk al-Bank al-ʻArabī li-Ḥisāb Maʻūnat al-Janūb.
Wathīqah Ḥukūmīyah (8/2/1961); no. 30/1/13/157 Shīk al-Bank al-ʻArabī li-Ḥisāb Maʻūnat al-Janūb.
Wathīqah Ḥukūmīyah (8/2/1961); no. 30/1/13/157 Shīk al-Bank al-ʻArabī li-Ḥisāb Maʻūnat al-Janūb.
Wathīqah Ḥukūmīyah (11/2/1961); 30/1/13/150 Kitāb min Mudīr al-Bank al-ʻArabī ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ Bahjat al-Talhūnī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (12/2/1961); no. 30/1/13/152 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (13/2/1961); no. 30/1/13/185 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (15/2/1961); no. 30/1/13/188 Shīk al-Bank al-ʻArabī li-Ḥisāb Maʻūnat al-Janūb.
Wathīqah Ḥukūmīyah (18/2/1961); no. 30/1/13/299 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (1/3/1961); no. 30/1/14/35 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (2/3/1961); no. 30/1/14/32 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (5/3/1961); no. 30/1/14/43 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (7/3/1961); no. 30/1/14/44 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (9/3/1961); 30/1/14/54 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (12/3/1961); 30/1/14/82 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (26/3/1961); no. 30/1/14/114 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (28/3/1961); no. 30/1/14/133 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (30/3/1961); no. 30/1/14/136 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (6/4/1961); no. 30/1/14/172 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (11/4/1961); no. 30/1/14/183 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (15/4/1961); no. 30/1/14/200 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (15/4/1961); no. 30/1/14/207 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (18/4/1961); no. 30/1/13/208 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (22/4/1961); no. 30/1/14/219 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (26/4/1961); no. 30/1/14/234 Kitāb min Wazīr al-Dākhilīyah ilā Wazīr al-Mālīyah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (15/5/1961); no. 30/1/4/263 Kitāb min Mudīr al-Bank al-ʻArabī ilā al-Qāʼid al-ʻĀmm lil-Qūwāt al-Musallaḥah wa-Raʼīs al-Lajnah al-Farʻīyah li-Ighāthat Abnāʼ al-Liwāʼ al-Janūbī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (3/7/1961); no. 30/1/15/45 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (10/9/1961); no. 30/2/2/142 Kitāb min Wakīl Qāʼim Maqām al-Kūrah ilā Mutaṣarrif Liwāʼ ʻAjlūn.
Wathīqah Ḥukūmīyah (23/10/1961); no. 30/1/15/174-175 Kitāb min Mumaththilī al-Jamʻīyāt al-Taṭawuʻīyah al-Amrīkīyah fī al-Urdun ilā Wazīr al-Shuʼūn al-Ijtimāʻīyah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (18/3/1962); no. 30/1/5/5 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Wazīr al-Difāʼ- al-Dākhilīyah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (24/3/1962); no. 30/1/5/9-16 Kitāb min Aʻḍāʼ al-Lajnah al-Tawjīhīyah li-Ighāthat al-Janūb ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (27/3/1962); no. 30/1/5/20-26 Kitāb min Wazīr al-Dākhilīyah Mulḥaq li-Taqrīr al-Lajnah al-Tawjīhīyah li-Isʻāf wa-Taḥsīn al-Khadmāt fī al-Liwāʾ al-Janūbī al-Muʼarrakh 24/3/1962 ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (1/5/1962); no. 19/6/10/139 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (5/6/1962); no. 30/1/16/37 Kitāb min Wazīr al-Difāʼ ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (6/6/1962); no. 30/1/16/61 Kitāb min Wazīr al-Dākhilīyah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (24/6/1962); no. 30/1/16/62 Kitāb min Wazīr al-Mālīyah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (26/6/1962); no. 30/1/16/58-60 Kitāb min Wazīr al-Dākhilīyah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (27/6/1962); no. 30/1/16/171 Kitāb min Wazīr al-Tarbīyah wa-al-Taʻlīm ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (30/6/1962); no. 30/1/10/86 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah )2/7/1962); no. 30/1/16/168 Kitāb min Wazīr al-Ashghāl ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (11/7/1962); no. 30/1/16/165 Kitāb min Wazīr al-Shuʼūn al-Igtimāʻīyah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (18/7/1962); no. 30/1/16/84 Kitāb min Wazīr al-Shuʼūn al-Ijtimāʻīyah ilā Raʾīs Majlis al-Iʻmār.
Wathīqah Ḥukūmīyah (28/7/1962); no. 30/1/16/166 Kitāb min Wazīr al-Ṣiḥḥah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (29/7/1962); no. 30/1/16/157-158 Kitāb min Mutaṣarrif Maʻān ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (30/7/1962); no. 30/1/16/163 Kitāb min Wazīr al-Zirāʻah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (6/8/1962); no. 30/1/16/169 Kitāb min Wazīr al-Muwāṣalāt ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (13/8/1962); no. 30/1/16/167 Kitāb min Wazīr al-Dākhilīyah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (13/8/1962); no. 30/1/16/159 Kitāb min Mutaṣarrif Maʻān ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (16/8/1962); no. 30/1/16/147-148 Kitāb min Wazīr al-Dākhilīyah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (23/8/1962); no. 30/1/16/149 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā al-Qāʼid al-ʻĀm lil-Qūwāt al-Musallaḥah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (27/8/1962); no. 30/1/16/175 Kitāb min Wazīr al-Muwāṣalāt ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (1/9/1962); no. 30/1/16/4-7 Mashrūʻ Iskān Biddū al-Janūb / al-Qiyādah al-Musallaḥah- Mudīrīyat al-Maṣāniʻ wa-al-Abniyah wa-al-Ashghāl.
Wathīqah Ḥukūmīyah (5/9/1962); no. 30/1/16/179 Qarār Majlis al-Wuzarāʼ no. (1375).
Wathīqah Ḥukūmīyah (8/9/1962); no. 30/1/16/201 Kitāb min al-Qāʼid al-ʻĀmm lil-Qūwāt al-Musallaḥah ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (27/9/1962); no. 19/6/10/210 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (27/9/1962); no. 19/6/10/209 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (1/11/1962); no. 17/1/8/2 Nashrat Majlis al-Iʻmār Tishrīn al-Thānī 1962.
Wathīqah Ḥukūmīyah )15/12/1962); no. 19/6/11/5 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (29/12/1962); no. 20/1/10/71 Kitāb min Wazīr al-Shuʼūn al-Ijtimāʻīyah ilā Wazīr al-Mālīyahʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (21/2/1963); no. 19/6/1/60 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Qāḍī Maʻān al-Sharʻī.
Wathīqah Ḥukūmīyah (26/3/1963); no. 19/6/10/94 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Wazīr al-Dākhilīyah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (11/5/1963); no. 22/6/2/133 Kitāb min al-Mudīr al-ʻĀmm li-Mūʼassasat al-Iqrāḍ al-Zirāʻī ilā Raʼīs al-Wuzarāʼ.
Wathīqah Ḥukūmīyah (18/10/1964); no. 30/2/5/79 Waqāʼiʻ Jalsat wa-Muqarrarāt Lajnat al-Isʻāf al-Markazīyah.
Wathīqah Ḥukūmīyah (8/8/1965); no. 30/1/200/88 Kitāb min Raʼīs al-Wuzarāʼ ilā Mudīr al-Bank al-ʻArabī.
Wikipedia; Catholic Relief Services
Wikipedia; World Council of Churches
https://en.wikipedia.org/wiki/World_Council_of_Churches
al-Ziriklī, Khayr al-Dīn (2009); ʻĀmān fī ʻAmmān Muḏakkirāt ʻĀmayn fī ʻĀṣimat Sharq al-Urdunn 1921-1923, ʻĪsā al-Ḥasan ed., ʻAmmān: al-Ahlīyah lil-Nashr wa-al-Tawzīʻ.

