إرث مؤسَّسة الوقف خلال عهد السُّلطان عبدِ الحميدِ الثاني في كوسوفو

المؤلفون

  • Fahri Avdija قسم الدراسات الشرقية، كلية فقه اللغة، جامعة بريشتينا، بريشتينا، جمهورية كوسوفا https://orcid.org/0000-0002-4506-7810

DOI:

https://doi.org/10.35516/jjha.v18i2.1302

الكلمات المفتاحية:

الأوقاف، كوسوفو، السلطان عبد الحميد الثاني، الألبان

الملخص

تبحث هذه الورقةُ في التأسيس التاريخيِّ لمؤسسات الوقف في كوسوفو، معَ التركيز على الفترة العثمانيَّة خلال عهد السلطان عبد الحميد الثان،. من خلال تحليل المصادر الأوليَّة من الأرشيف العثمانيِّ في إسطنبول والمديريَّة العامَّة لأرشيف المؤسسات في أنقرة، وتهدفُ إلى تقديم نظرة عامَّة شاملة عن الأوقاف التي أنشأها السلطانُ عبدُ الحميد الثاني بنفسه، ورجال الدولة، والناس العاديون المعروفون باسم الرعيَّة. وقد توصَّلَ البحثُ إلى نتيجة أنَّه في حين أنَّ مؤسسات الوقف الأولى أنشأها السلاطين وكانت مجمَّعاتٍ كبيرةً تُعرَفُ باسم الكليَّة ، فقد أسَّسَها في وقت لاحقٍ، وتحديدًا في أواخر القرن التاسع عشر وأوائل القرن العشرين، سكانُ المنطقة، وكانت عادةً أماكنَ عبادة صغيرة ، إضافةً إلى المؤسَّسات الوقفيَّة الأُخرى التي كانت توفِّرُ دخلًا ماديًّا، مثل المحلّات والمؤسسات النقدية. وَتُسَلِّطُ الآثارُ المترتِّبَةُ على هذه النتائج الضَّوءَ على دور الوقفِ في تطوير الهياكل الاجتماعيَّة والاقتصاديَّة لكوسوفو خلال الفترة العثمانيَّة.

المراجع

The Qur’an (1992); Kur’an-i Përkthim me komentim në gjuhën shqipe. Trans. Sherif Ahmeti. Al-Madīna al-Munawwara: King Fahd Complex for the Printing of the Holy Qur’ân.

Akgündüz, A. (2013); İslam Hukukunda Vakıf Müessesesi, Istanbul: Osmanlı Araştırmalar Vakfı Yayınları.

Alkan, M. (2014); Adana Vakıfları – İnsan, Vakıf ve Şehir, Ankara: Türk Tarih Kurumu,

Arı, A. (2012); “Vasiyet”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 42, pp. 552-553.

Avdija, F. (2021); Kosova Vilayetindeki Vakıflar, PhD. Dissertation, Department of History, Istanbul University, Social Sciences Institute, Istanbul, Türkiye.

Bab-ı Ali Evrak Odası (BOA, BEO.): no. 527/39514/1; no. 2441/183063; no. 2867/214975/1; no. 3893/291965/1; no. 1179/88367/1; no. 1179/88367/2; no. 1179, 88367/; no. 1179/88367/5.

BOA: Başkanlık Osmanlı Arşivi (Presidency Ottoman Archives)

Çizakça, M. (2017); İslam Dünyasında Vakıflar, Konya: Karatay Üniversitesi Yayınları.

Dahiliye Meketubi Kalemi (BOA, DH. MKT.): no. 2108/9; no. 152/44/1; no. 906/85/1; no. 906/85/2.

İrade Dahiliye (BOA, İ.DH.): no. 1359/24/1.

İrade Hususi (BOA, İ.HUS.): no. 84/75/1.

Ertuğ, Z. (2000); “İmaret”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 22, pp. 219-220.

Günay, M. (2012); “Vakıf”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 42, pp. 475-479.

İbrahimgil, M. and Konuk, N. (2006); Kosova’da Osmanlı Mimari Eserleri I, Istanbul: Türk Tarihi Kurumu.

Kaleshi, H. (2012); Dokumentet më të vjetra të vakëfeve në gjuhën arabe në Jugosllavi, Ismail Rexhepi trans., Prishtine: Islamic Community of Kosova.

Kaya, M. (1998); “Hitabet”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 18, pp.156-158.

Kazıcı, Z. (2014); Osmanlıda Vakıf Medeniyeti, Istanbul: Kayıhan Yayınları.

Küçükbaşcı, M. (2020); “Müezzin”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 31, pp. 489-495.

Köprülü, F. (1938), “Vakıf Müessesesi ve Vakıf Vesikalarının Tarihi Ehemmiyeti”, Vakıflar Dergisi, I, pp. 1-6.

Malcolm, N. (1998); Kosovo a Short History, New York: New York University Press.

Mufaku, M. (2015); “Roli Vakëfit në Ngritjen e Vendbanimeve të Reja në Viset Shqiptare gjatë Sundimit Osman”, Albanologji 5, Papers from the scientific activity Albanology Week held on June 16-18 2014, Vol II, pp. 259-268.

Önkal, A. and Bozkurt, N. (1993); “Cami”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 7, pp. 46-56.

Özgüdenli, O. (2012); “Vakfiye.” Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 42, pp. 465-467.

Pinon, P. (2008); “The Ottoman Cities of the Balkans”. in: The City in the Islamic World, 2 vols., S. Jayyusi; R. Holod; A, Petruccioli and A. Raymond eds., pp. 143-158, Leiden: Brill.

Şurayı Devlet (BOA, ŞD.): no. 1982/37/3; no. 1982/37/4.

Teftişat-ı Rumeli Evrakı Kosova Evrakı (BOA, TFR.I.KV.): no. 116/11538/1; no. 117/11700/2.

Teftişat-ı Rumeli Evrakı Sadaret Evrakı (BOA, TFR.I.A.): no. 35/3466/2.

Tomar, C. (2006); “Müsadere”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 32, pp. 65-67.

Unan, F. (2003); Kuruluşundan Günümüze Fatih Külliyesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

VGMA: Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (Archive of the General Directorate of Foundations).

The Vakfiye of Abide Hanim: VGMA: no. 991/21/23.

The Vakfiye of Ayet bin Maksut: VGMA: no. 990/51/43.

The Vakfıye of Eyyub bin Yasar ibn Shaikh Adem: VGMA: no 604/188/267.

The Vakfiye of Hasan Efendi ibn Ali bin Salih: VGMA: no. 989/94/70.

The Vakfiye of Hayrullah Aga ibn Bahtiyar: VGMA: no. 990/25/21.

The Vakfiye of Mehmed bin Halil: VGMA: no. 991/50/65.

The Vakfiye of Mehmet Kamil Efendi ibn Hafz Ali Efendi: VGMA: no. 989/33/28.

The Vakfiye of Ömer bin Zennun: VGMA: no. 989/29/25.

The Vakfiye of Penbe Hanim: VGMA: no. 991/54/71.

The Vakfiye of Selim Aga, Hasan Aga, Usta Bayram, and Cafer Aga: VGMA: no. 989/37/31.

Yediyıldız, B. (1985); “Vakıf İncelemelerinde Metod ve Araştırmalar”. Vakıf Haftası Konuşmalar ve Tebliğler, 2, pp. 16-18.

Yediyıldız, B. (2003); XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi – Bir Sosyal Tarih İncelenmesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Yediyıldız, B. (2012); “Vakıf”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, vol. 42, pp. 479-486.

Yılzıd Başkitabet Daire Maruzatı (BOA, Y.PRK.BŞK.): no. 8/68/1.

التنزيلات

منشور

2024-06-30

كيفية الاقتباس

Avdija, F. . (2024). إرث مؤسَّسة الوقف خلال عهد السُّلطان عبدِ الحميدِ الثاني في كوسوفو. المجلّةُ الأردنيّة للتاريـخ والآثار, 18(2), 160–182. https://doi.org/10.35516/jjha.v18i2.1302

إصدار

القسم

Articles